انفال
انفال که به اموال مختص به پیامبر و امامان عليهم السلام گفته میشود دارای انواع مختلفی است مثل زمین موات، ارث بدون وارث، ساحل دريا، كنارۀ رود، قلّۀ كوهها، درّهها و نيستانها. در چگونگی و شرایط بعضی از موارد انفال مثل معادن، اختلاف است.
مفهومشناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
انفال در لغت جمع نفل بوده و به معنی زیادی،[۱]بخشش[۲] و غنیمت[۳] است. در اصطلاح فقهی به اموالی که ویژۀ پیامبر صلّى اللّه عليه و آله و أئمّه عليهم السّلام است انفال میگویند.[۴]این نامگذاری از آیه اول سوره انفال[۵] نشأت گرفته است.[۶]وجه تسمیه این اموال به انفال این بوده که پیامبر و امام در خمس با بعضی گروههای دیگر شریک هستند و خداوند انفال را اضافه بر خمس به پیامبر و امام بخشیده است.[۷]
جایگاه موضوع انفال در کتابهای فقهی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از موضوع انفال گاهی در بخش پایانی خمس و گاهی در باب جهاد و یا احیاء موات بحث میشود. در بعضی کتابهای فقهی نیز، انفال در بابی بهصورت جداگانه و مستقل بحث میشود.[۸]
انواع انفال[ویرایش | ویرایش مبدأ]
انفال دارای مصادیق مختلفی است که عبارتند از:
1-زمینی که بدون جنگ و خونریزی به مسلمانان رسیده باشد و فرقی نمیکند که صاحبان قبلی، زمینهای خود را رها کرده باشند و یا آن را به حکومت اسلامی واگذار کنند[۹] مثل فدک.[۱۰] از نظر بعضی فقها، هرآنچه غیر از زمین نیز بدون جنگ به مسلمانان برسد از انفال محسوب میشود،[۱۱] مثل فرش، ظروف و دیگر منقولات.[۱۲]
2-زمین موات: زمینی است که به عمران و اصلاح نیاز دارد و بدون آن امکان بهرهبرداری ندارد.[۱۳] در انفال بودن تفاوتی ندارد که این زمین در گذشته مالک داشته و آنرا رها کرده است و یا مالکی نداشته است مثل بیابانها.[۱۴] تشخیص موات بودن زمین با عرف است.[۱۵]
3-هر زمین بیصاحب[۱۶] اگرچه آن زمین موات نباشد؛[۱۷]
4-ساحل دريا و كنارۀ رود؛[۱۸]
5-غنائم برگزيده؛ یعنی بهترينهاى غنائم که امام عليه السّلام براى خود برمىگزيند؛[۱۹] مثل اسبِ سوارى نجيب، شمشير برنده، زره فاخر و مانند اينها.[۲۰]
۷-غنائمى كه بدون اذن از امام عليه السّلام برای جنگيدن، به دست بیاید؛ این نوع از انفال بنابر قول مشهور است.[۲۲]
۸-اموال اختصاصى پادشاهان كافر:[۲۳] فرقی نمیکند این اموال از منقول بوده و یا غير منقول باشد.[۲۴]
۹-معادن:[۲۵] در اینکه هر معدنی از انفال بوده و یا اینکه تنها معادنی از انفال است که در ملک کسی نباشد،[۲۶] اختلاف است.[۲۷]
۱۰-قلّۀ كوهها، درّهها و آجام:[۲۸] منظور از آجام، نیستانها و یا زمينهاي پوشیده از درخت است.[۲۹] تشخیص اینکه چه زمینی آجام محسوب میشود با عرف است.[۳۰]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ زبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، 1414ق، ج15، ص749.
- ↑ جوهري، الصحاح، 1410ق، ج5، ص1833.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، 1414ق، ج11، ص671.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام. ج 1، 1408، ص 166.
- ↑ سوره انفال، آیه 1.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص700.
- ↑ صاحب جواهر، جواهر الکلام، ج 16، ص 116.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص700.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام. ج 1، 1408، ص 166.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص700.
- ↑ انصاری، کتاب الخمس، 1415ق، ص 349.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامي طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، ۱۴۲۳ق، ج 18، ص 321.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص700.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، 1408ق، ج 1، ص 166.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامي طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، ۱۴۲۳ق، ج 18، ص 325.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص700.
- ↑ خمینی، ترجمه تحریر الوسیلة، 1383ش، ج۲، ص 111.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص700.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، 1408ق، ج 1، ص 166.
- ↑ خمینی، ترجمه تحریر الوسیلة، 1383ش، ج۲، ص 111.
- ↑ خمینی، ترجمه تحریر الوسیلة، 1383ش، ج۲، ص 111.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص70۱.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، 1408ق، ج 1، ص 166.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص70۱.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص70۱.
- ↑ خمینی، ترجمه تحریر الوسیلة، 1383ش، ج۲، ص ۱۱۳.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج1، ص70۱.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، 1392ش، ج۱ص 388.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامي طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، ۱۴۲۳ق، ج 18، ص 331.
- ↑ انصاری، کتاب الخمس، 1415ق، ص 358.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- قرآن کریم.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، لبنان، دارالفکر، چ۳، ۱۴۱۴ق.
- انصاری، مرتضی، کتاب الخمس، قم، مجمع الفکر الاسلامی، الأنصاري، چ1، 1415ق.
- جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامي طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بيت (عليهم السلام)، چ۱، 1423ق.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، لبنان، دارالعلم للملایین، چ۱، ۱۴۱۰ق.
- [محقق]حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعيليان، چ۲، 1408ق.
- [امام]خمینی، سیدروح الله، ترجمه تحریر الوسیلة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ۲۱، 1383ش.
- [امام]خمینی، سیدروح الله، تحریر الوسیلة، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ۳، 1392ش.
- زبیدی، مرتضی محمدبن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، لبنان، چ۱، ۱۴۱۴ق.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بيت (عليهم السلام)، چ1، 1382ش.
- نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام، لبنان، دار إحياء التراث العربي، چ۷.</ref>