دادگاه

از ویکی‌موضوع

این مقاله توسط کاربر :HAFEZI در حال ویرایش می باشد.

دادگاه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مکانی که در آن افراد اعم از قاضی. و طرفین دعوی حضور پیدا می کنند برای اجرای عدالت و مشخص کردن حق و بازگرداندن آن به مظلوم و صاحب حق. دادگاه انواع مختلفی دارد. در ایران بالاترین مقام قضایی دیوان عالی کشور است.

لغت شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دادگاه ( اِ مرکب ) محکمه. دارالعدل. جای انصاف. ( آنندراج ). دادگه. آنجا که بدادمظلومان رسند.[۱] آنجا که حق از باطل تمیز دهند و مظلوم از ظالم بیرون آرند. آنجا که حق مظلوم از ظالم ستانند.[۲] ۱ - محل دادرسی .عدالتخانه.[۳] ۲ - اداره ای دادگستری که به دادخواست ها رسیدگی می شود، محکمه ، عدالتخانه.[۴] دادگاه یا همان مجلس قضا و مجلس حکم محل رسیدگی به دعاوی است و از احکام آن در باب قضاء سخن گفته اند.[۵]

شرایط دادگاه در فقه اسلامی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مستحب است دادگاه در محیطى باز یا فضایى باشد که مردم به آسانى به آن جا دسترسى دارند.[۶] بیهقی عالم شافعی قرار دادن مسجد به عنوان دادگاه را مکروه می داند.[۷] اما محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی فقیه شیعی،دادگاه بودن مسجد را بدون اشکال دانسته و به قضاوت امام اول شیعیان در مسجد کوفه استناد می کند.[۸]

دادگاه در قانون ایران[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دادگاه های حقوقی به مشکلات و اختلافات اقتصادی و اجتماعی می پردازند و خسارات ناشی از تضییع حق شاکیان در حیطه های مالی، خانوادگی، قرارداد ها و … را برآورد و اعلام می دارند.

انواع دادگاه ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دادگاه عمومی حقوقی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به همه دعاوی به غیر از دعاوی کیفری و دعاوی که مطابق با قانون در صلاحیت رسیدگی مراجع اختصاصی است[۹]، تحت نظر رئیس شعبه و یا دادرس علی البدل رسیدگی می شود و حکم نهایی توسط قاضی اعلام می گردد.[۱۰]

دادگاه تجدید نظر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در صورتی که یکی از طرفین دعوا به رای صادره از دادگاه بدوی معترض باشد، از دادگاه دیگری می خواهد تا به پرونده دوباره رسیدگی شود.[۱۱] بدین ترتیب دادگاهی که به پرونده ای و رای صادر شده آن بار دیگر رسیدگی می کند دادگاه تجدیدنظر نامیده می شود.[۱۲]

دادگاه خانواده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در راستای رسیدگی به اختلافات و مشکلات مربو به امور خانواده تعریف و برگزار می شود.[۱۳] با توجه به اینکه اکثر مراجعان زنان هستند[۱۴]؛ این دادگاه دارای قاضی زن است تا مسائل راحت تر مطرح ، درک و حل و فصل شوند.[۱۵]

دادگاه کیفری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخلاف شکایات حقوقی، شکایات کیفری مشمول جرم است و برای آن قرار مجازات مانند حبس، شلاق[۱۶]، قصاص و … تعیین می شود.[۱۷] در جرایم مالی، در صورتیکه مجرم به زندان، سلب خدمت و انفصال محکوم شود در حوزه جرایم کیفری قرار می گیرد.[۱۸] دادگاه های کیفری به پنج دادگاه تقسیم می شود که شامل دادگاه کیفری یک[۱۹]، دادگاه کیفری دو[۲۰]، دادگاه اطفال و نوجوانان، دادگاه نظامی و دادگاه انقلاب می باشند و به اختصار هرکدام را توضیح می دهیم.[۲۱]

دادگاه کیفری یک[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این دادگاه با یک رئیس و سه مستشار که همگی قاضی هستند تشکیل می شود [۲۲]و به جرایمی که مجازات آن ها شامل موارد زیر است می پردازد.[۲۳] هر جرمی که مجازات آن قصاص نفس[۲۴]، اعدام، سنگسار و سلب حیات است.[۲۵] جرایم سرقت که مستحق مجازات حد سوم ارتکاب سرقت یا حبس ابد است.[۲۶] جرایم سرقت که مستحق مجازات حد برای بار اول و دوم یا قطع عضو است.[۲۷] جنایات عمدی که مربوط به تمامیت جسم مضروب[۲۸] و یا حداقل به میزان نصف دیه کامل فرد باشد.[۲۹] و در نهایت تخلفاتی که مستحق مجازات تعزیری درجه ۱ تا ۳ هستند.[۳۰] هر کدام از طرفین دعوا در جرایم کیفری درجه یک[۳۱]، می توانند برای دفاع از حق خود تا سه وکیل داشته باشند.[۳۲]

دادگاه کیفری دو[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این دادگاه تنها یک قاضی دارد و دادستان[۳۳]، معاون دادستان و همچنین یکی از دادیاران می‌ توانند[۳۴] در روند دادرسی از صدور کیفر خواست در رابطه با اتهامات مطرح شده، دفاع نمایند.[۳۵] مطابق با ماده ۳۰۱ قانون آیین دادرسی کیفری [۳۶]، دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به تمامی جرایم[۳۷]، مگر آن دسته جرایمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه دیگری است را دارد.[۳۸]

دادگاه اطفال و نوجوانان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در صورتی که خاطی زیر هجده سال باشد به وضعیت او در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود.[۳۹] در این دادگاه علاوه بر قاضی حضور حداقل چهار مشاور که در حیطه های روانشناسی[۴۰]، مددکاری اجتماعی، جرم شناسی، علوم تربیتی و آشایان به امور تربیتی کودکان و نوجوانان ضروری می باشد.[۴۱] در صورتی که طفل و یا نوجوان به یکی از جرایم زیر متهم باشد، دادگاه حضور وکیل را در فرآیند دادرسی ضروری می داند.[۴۲]

  1. جرایم با مجازات سلب حیات[۴۳]
  2. جرایم با مجازات حبس ابد[۴۴]
  3. جرایم با مجازات قطع عضو[۴۵]
  4. جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیشتر از آن[۴۶]
  5. جرایم تعزیری درجه ۱ تا ۶
  6. جرایم اعم از عمدی و غیر عمدی مستلزم پرداخت دیه یا ارش بیش از خمس دیه کامل[۴۷]

دادگاه نظامی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در صورتی که مجرم شخصی مرتبط با وظایف و مسئولیت های نظامی و انتظامی باشد به دادگاه نظامی ارجاع داده می شود[۴۸]. مطابق با اصل ۱۷۲ قانون اساسی، دادگاه نظامی به منظور رسیدگی‏ به جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی یا انتظامی‏ اعضای ارتش، ژاندارمری[۴۹]، شهربانی و سپاه‏ پاسداران انقلاب اسلامی محاکم نظامی مطابق‏ قانون تشکیل می‏ گردد[۵۰] ولی به جرایم عمومی آنان‏ یا جرایمی که در مقام ضابط دادگستری مرتکب‏ شوند در محاکم عمومی رسیدگی می‏شود.[۵۱] دادستانی و دادگاه های نظامی، بخشی از قوه‏ قضائیه کشور و مشمول اصول مربوط به این قوه‏ هستند.[۵۲] دادگاه های نظامی از حساسیت بالایی برخوردارند و در آن ها هیچ گونه انعطافی برای خاطی وجود ندارد.[۵۳] دادگاه انقلاب : پس از انقلاب اسلامی ایران ضرورت وجود دادگاهی برای صیانت از هنجارها[۵۴]، ارزش ها و امنیت جمهوری اسلامی احساس شد و در پی این ضرورت دادگاه انقلاب برای رسیدگی به جرایم این حیطه با نگاه ویژه قضایی شکل گرفت.[۵۵] مطابق با قانون ۳۰۳ آیین دادرسی کیفری این دادگاه متناسب با موارد زیر تشکیل می شود.[۵۶]

  1. جرایمی که علیه امنیت داخلی و خارجی‌ لحاظ می شوند و شامل محاربه و افساد فی ‌الارض[۵۷]، بَغی، تبانی و اجتماع علیه حکومت اسلامی، احراق و تخریب اموال و اقدام مسلحانه به قصد مقابله با نظام جمهوری اسلامی می باشد.[۵۸]
  2. توهین به بنیان گذار انقلاب اسلامی[۵۹]، امام خمینی و همچنین مقام معظم رهبری جرم شناخته شده و در دادگاه انقلاب به جرم، مجرم رسیدگی می شود.[۶۰]
  3. کلیه ‌ی جرایم مربوط به حمل، نگهداری[۶۱]، ساخت و قاچاق مواد مخدر مشمول صلاحیت این دادگاه است.[۶۲] همچنین با توجه به اثرات مخربی که قاچاق اسلحه و مهمات و موادی چون اسپری اشک آور و شوکرهای برقی دارند[۶۳]، حمل و قاچاق این نوع از اقلام نیز تحت عنوان اقلام و مواد تحت کنترل در صلاحیت این دادگاه است.[۶۴]
  4. براساس ماده ۴۴ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز رسیدگی به جرائم قاچاق کالا و ارز سازمان یافته و حرفه ای[۶۵]، قاچاق کالای ممنوعه و ارز مستلزم حبس یا انفصال از خدمات دولتی در صلاحیت دادسرا و دادگاه انقلاب است.

شورای حل اختلاف[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به منظور ایجاد سهولت و تسریع بخشی به رفع برخی اختلافات اشخاص حقیقی و حقوقیِ غیر دولتی[۶۶]، قوه قضاییه نهادی را به نام شورای حل اختلاف با حضور یک رئیس[۶۷]، دو عضو اصلی و دو عضو علی البدل در شهر ها و روستا ها تشکیل داده تا با دعوت به سازش و صلح مشکلات خود را حل نمایند.[۶۸]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ دهخدا،ج11،ص1500
  2. ↑ دهخدا،ج11،ص1500
  3. ↑ معین،ص652
  4. ↑ معین،ص652
  5. ↑ شاهرودی،ج3،ص568
  6. ↑ جواهرالکلام ج40ص73
  7. ↑ جواهرالکلام ج40ص73
  8. ↑ جواهرالکلام ج 40 ص 53
  9. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  10. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  11. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  12. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  13. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  14. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  15. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  16. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  17. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  18. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  19. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  20. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  21. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  22. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  23. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  24. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  25. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  26. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  27. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  28. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  29. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  30. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  31. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  32. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  33. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  34. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  35. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  36. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  37. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  38. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  39. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  40. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  41. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  42. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  43. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  44. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  45. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  46. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  47. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  48. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  49. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  50. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  51. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  52. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  53. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  54. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  55. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  56. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  57. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  58. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  59. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  60. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  61. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  62. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  63. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  64. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  65. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  66. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  67. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87
  68. ↑ https://teamvokala.com/paper/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • دهخدا،علی اکبر،لغتنامه دهخدا،نشر روزنه،تهران،1373.
  • معین،محمد،فرهنگ فارسی معین،نشر زرین،1386.
  • نجفی،محمد حسن،جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام،نشر الاسلامیه،1392.
  • هاشمی شاهرودی،محمود،فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)،قم،1382.
  • تارنمای تیم وکلا به آدرس www.teamvokala.com
برگرفته از «https://wikimozu.net/w/index.php?title=دادگاه&oldid=1596»