موضوع

واژه «موضوع» از ریشۀ (وَضْعْ) و بر وزن فَعَلَ است که در لغت به معنای فرونهادن است. و از نظر اصطلاحی در علوم مختلف، معانی و کاربردهای گوناگونی دارد. در اصطلاح علم بلاغت و معانی ـ بیان، «موضوع» را مُسْنَد الیه، می‌نامند؛ یعنی همان موضوعی که محور حکم است و مسندالیه حکم به آن اسناد داده می‌شود. «مُسند» نیز همان حکم است که به موضوع تعلق یافته است.

موضوع و محمول، نیز دو اصطلاح منطقی‌اند و تمام قضایای منطقی از این دو اصطلاح، سازمان یافته است. «موضوع» در اصطلاح اهل منطق چیزی است که محور حکم است و محمول بر آن بار می‌شود؛ بنابراین موضوع در مقابل محمول است. پس این واژه، از دانش منطق، وارد اصول فقه شده است. در اصول فقه، موضوع در مقابل متعلَّق حکم قرار گرفته است. حال باید بررسی کرد که «موضوع» در موضوع‌شناسی فقهی به چه معناست و قلمرو آن کجاست؟

منابع

• ابن فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ محقق: عبدالسلام محمد هارون، 6جلدی، چاپ اول، قم: قدس: 1376.
• هاشمی، سید احمد؛ جواهرالبلاغة؛