قربانی
قربانی به معنی سر بریدن برخی حیوانات برای خدا در جهت جلب رضای اوست و در تمام ادیان ابراهیمی مطرح بوده است. در مسیحیت قربانی جنبه الهیاتی دارد چرا که پسر خدا قربانی کفاره گناه آدمیان شد. در یهود قربانی یکی از اعمال مقدس است و در تظهیر از گناه مؤثر است و اجرای آن طبق مناسک خاصی در معبد انجام می شود. در اسلام قربانی یکی از مناسک حج است که به یاد بود قربانی ابراهیم خلیل حجاج در ۱۰ ذی الحجه انجام می دهند. بر اساس برخی روایات در شیعه نیز مراسم قربانی در روز عید قربان و مراسم عقیقه و گاه برای دفع بلا مرسوم شده است.
معنای لغوی قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
قربان در عربی از ماده قرب به معنای نزدیک شدن است.[۱] و قربانی در عرف فارسی به به معنای فدا شدن، مظلومانه کشته شدن است و بر ذبح گوسفند و مانند آن نیز اطلاق می شود.[۲]
معنای اصطلاحی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در اصطلاح یهود، قربانی کشتن حیوان با شرائط خاص و تقدیم خون و گوشت آن به خداوند برای جلب رضایت اوست و گاهی قربانی برای کفاره گناه انجام می شود.[۳] در سفر «اعداد» نیز آمده است: در مراسم قربانی، کاهن خون قربانی را به خیمه می‌پاشید. گاو سوزانده می شد وخاکستر آن توسط شخصی پاک با آب مخلوط می‌گردید و از آن به عنوان آب تنزیه استفاده می‌شد.[۴] در مسیحیت، عیسی پسر حقیقی خدا، قربانی و فدیه برای کفاره گناهان امت مسیحی و نجات بشر شد. آیات قرآن در آیات متعددی این نظر را رد کرده است.[۵] در اسلام قربانی به معنای تقدیم گوشت و خون حیوانات به خداوند برای جلب رضایت او یا به عنوان کفاره گناه، به رسمیت شناخته نشده است. بلکه منسکی است که غرض از آن اطعام نیازمندان به قصد قربت است.[۶]
قربانی در قرآن[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در آیه ۳۷ سوره حج، این عقیده که گوشت قربانی به خدا می رسد انکار شده است و قربانی را نوعی گذشت از مال در جهت نیازمندان به قصد تقرب به خداوند دانسته است.[۷] در آیات دیگر نیز به خوردن گوشت قربانی و اطعام فقرا توصیه شده است:؛ و (نحر) شتران فربه را برای شما از شعائر خدا (و احکام حج) مقرر داشتیم که در آن قربانی شما را خیر و صلاح است، پس هنگام ذبح آنها تا برپا ایستاده‌اند نام خدا را یاد کنید و چون پهلوشان به زمین افتد (و نحر کامل شوند) از گوشت آنها تناول نموده و به فقیر و سائل هم اطعام کنید. ما این چنین این بهائم را مسخر و مطیع شما ساختیم تا شکر (نعمتهای ما را) به جای آرید».[۸]
نوع موضوع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
واژه قربانی موضوعی شرعی است و در فقه اسلامی تحت عنوان ذبیحه، فدیة، أضحیه و هَدی، مطرح شده است.[۹]
اقسام قربانی در فقه شیعه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
قربانی در فقه در مواردی مطرح است که به شرح زیر است:
- قربانی «هدی» که در حج تمتع واجب است؛ در حج تمتع، در سرزمین منی این قربانی با شرائطی باید انجام شود و گوشت آن به فقرا داده شود.[۱۰]
- قربانی در روز عید اضحی (۱۰ ذی الحجه) : مستحب مؤکد است و شاید وجه تسمیه به عید قربان همین باشد. این روز به یاد جریان ذبح ابراهیم قربانی مستحب گردیده است.[۱۱]
- قربانی به عنوان کفاره ارتکاب برخی محرمات احرام مثل کفاره صید در حال احرام و امور ممنوع دیگر که تفصیل آن در کتب حج ذکر شده است.[۱۲]
- قربانی برای وفای به نذر. ممکن است کسی برای سلامتی یا ترک عملی مکروه یا مستحب نذر قربانی کند در این صورت بر او واجب می شود.[۱۳]
- قربانی عقیقه؛ در میان مسلمانان، قربانی «عقیقه» هم به عنوان عملی مستحب و برای سلامتی نوزاد مورد تاکید قرار گرفته است.این قربانی در هفته اول تولد فرزند و با آدابی که در کتب فقهی مذکور است انجام می شود.[۱۴]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۶۶۴
- ↑ معین، فرهنگ معین، واژه قربانی – دهخدا، لغتنامه دهخدا واژه قربانی.
- ↑ تورات، سفر لاویان، باب ۱۴، فقره ۲۲.
- ↑ تورات، سفر اعداد، باب ۱۹، فقرات ۵ـ۳
- ↑ قالت النصاری مسیح بن الله ...سوره توبه/ ۳۰
- ↑ «لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَ لَٰكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَىٰ مِنْكُمْ» السجدة، ۳۷.
- ↑ كَذَٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ.حج، آیه۳۷.
- ↑ وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَٰلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ. حج،آیه۳۶
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۸۵ و ص۱۵۹.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۸۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۱۵۹.
- ↑ ، عراقی، شرح تبصرة المتعلمین، ج۴، ص۴۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۷۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۹۸.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- قرآن
- تورات
- ابن منظور محمّد بن مكرّم، لسان العرب، تحقیق: جمال الدین المیردامادي، الناشر: دار الفکر - دار صادر، بیروت، الطبعة الثالثة، 1414 ق.
- محمد معین، فرهنگ معین، ناشر: زرین، تهران، 1386ش.
- علی اکبر دهخدا، فرهنگ دهخدا، دانشگاه تهران، تهران، 1385ش.
- نجفي محمّد حسن، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، تحقیق: عبّاس القوجاني، علي الأخوندي، الناشر: دار إحياء التراث العربي، بيروت، الطبعة السابعة، 1404 ق.
- العراقي ضياء الدين علي بن الملّا محمّد، شرح تبصرة المتعلمين، تحقیق: محمّد حسّون، الناشر: مؤسّسة النشر الاسلامى، الطبعة الأولی، 1414 ق.