ماهیت موضوع فقهی

موضوعات فقهی به لحاظ ماهیت

یکی از تقسیم بندی‌هایی که در شناخت موضوعات فقهی مؤثر است، توجه به ماهیت آن‌هاست؛ زیرا موضوعات از نظر جنس و ماهیت نیز با هم متفاوتند. برخی عینی، گروهی اعتباری و برخی دیگر انتزاعی‌اند. توجه به این تقسیم باعث می‌شود منابع، ابزارها، راه‌ها و روش‌های شناخت متناسب با هر موضوع انتخاب و مسیر شناخت آنها هموارتر و نتیجۀ کار اطمینان بخش‌تر شود.

• موضوعات عینی: منظور موضوعاتی است که دارای اعیان خارجی‌اند، موضوعاتی مانند دم و حدید.
• موضوعات عملی: منظور موضوعاتی است که نشان‌دهندۀ رفتار انسان‌اند، موضوعاتی مانند خوردن، آشامیدن و نگاه کردن.
• موضوعات فکری: منظور موضوعاتی‌اند که به جوانح، افکار و اندیشه‌های انسان مربوط می‌شوند، موضوعاتی مانند تفکر و تعقل.
• موضوعات عاطفی: منظور موضوعاتی‌ است که عواطف انسان را نشان می‌دهد، موضوعاتی مانند ترس، محبّت و بغض.
• موضوعات عددی: منظور موضوعاتی‌ است که حاوی عدد و رقم است، موضوعاتی مانند اعداد دو، سه، چهار و هفت در عبادات.
• موضوعات زمانی: منظور موضوعاتی است که گویای زمان هستند، موضوعاتی مانند ماه، روز، شب، سال.
• موضوعات حجمی: منظور موضوعاتی‌اند که به حجم و مساحت مربوط می‌شوند، موضوعاتی مانند مقدار آب کر با معیارهای مقیاس وجب.
• موضوعات وزنی: آن دسته از موضوعات که گویای مقدارهای وزنی‌اند، موضوعاتی مانند صاع، رطل و مُدّ.
• موضوعات اعتباری: منظور موضوعاتی است که وجود اعتباری دارند، موضوعاتی مانند زوجیّت، ملکیّت و فوقیّت.
• موضوعات مسافتی: آن دسته از موضوعات که مربوط به مقدار مسافتند، موضوعاتی مانند حد مسافت شرعی در سفر.
• موضوعات مکانی: منظور آن دسته از موضوعات که مربوط به مکان و جغرافیای خاصی‌اند؛ مانند حرم و مشاعر.

پانویس

منابع

• بیات، حجت الله، نیمه اول اجتهاد؛ 1جلدی،چاپ اول،قم: نشر موضوع‌شناسی،1401.