مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی

مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی

لوگوی مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی
تأسیس	۱۳۹۱ش
رویکرد	موضوع شناسی احکام فقهی
نوع فعالیت	آموزشی- پژوهشی
اهداف	ترویج مباحث موضوع‌شناسی فقهی
رئیس/مسئول	حجت‌الله بیات
وضعیت	فعال
مراکز وابسته	ویکی‌موضوع، موزه دین و زندگی
وبگاه	mozooshenasi.ir

مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی (تأسیس ۱۳۹۱ش) از مراکز پژوهشی و آموزشی وابسته به حوزه‌های علمیه است که به ترویج مباحث موضوع‌شناسی فقهی و نظارت بر امور مربوط به احکام فقهی می‌پردازد.

شناسایی نیازهای پژوهشی، تبادل نظر با فقیهان، برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با موضوعات احکام فقهی، تولید کتاب، مقاله، نرم افزار و دیگر ابزارهای رسانه‌ای در حوزه موضوع‌شناسی، بخشی از وظایف این مرکز می‌باشد. محمدحسین فلاح‌زاده از ابتدای تأسیس تاکنون (۱۴۰۴ش) ریاست این مرکز را بر عهده دارد.

موزه دین و زندگی و دانشنامه مجازی موضوع‌شناسی فقهی (ویکی‌موضوع) از دستاوردهای ترویجی این مرکز است.

تأسیس

ضرورت ایجاد مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی در پی احساس نیاز برای تسهیل در استنباط و تسریع در پاسخ به استفتائات به وجود آمد. پیش‌نویس طرح تأسیس مرکزی که بتواند به صورت تخصصی، روشمند و متقن موضوعات را شناسایی و نتایج آن را در اختیار مراجع تقلید و مسئولان ذیربط قرار دهد، از طرف محمد حسین فلاح‌زاده تهیه گردید. این طرح اولیه به مقام معظم رهبری ارائه شد، ایشان لزوم و فایده‌ی مرکز را تایید و دستور تاسیس آن را صادر کردند.

در سال ۱۳۹۱ش همزمان با صدور مجوز فعالیت از سوی شورای عالی حوزه‌های علمیه، این مرکز تاسیس و شروع به کار نمود. ریاست این مرکز از ابتدای تأسیس تاکنون (۱۴۰۴ش) بر عهده محمدحسین فلاح‌زاده بوده است.

برخی مراجع تقلید از جمله آیات عظام؛ جوادی آملی، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، مظاهری، نوری همدانی و.. علاوه بر ضرورت تاسیس این مرکز، راهکارها و پیشنهاداتی نیز در جهت اهداف این مرکز ارائه نموده‌اند.

همچنین ببینید: موضوع‌شناسی فقهی از منظر مراجع، فقها و علمای معاصر (کتاب)

اساسنامه و وظایف

اساسنامه مرکز در سال ۱۳۹۱ش بر اساس اساسنامه مصوب شورای عالی تصویب شد و بر این اساس اعضای هیأت امنای این مرکز از طرف مقام معظم رهبری تعیین می‌شوند. بر طبق اساسنامه، وظايف مرکز عبارت اند از:

وظایف پژوهشی

1. شناسایی نیازهای پژوهشی، چالش‌ها و پرسش‌های نوپدید در زمینه موضوع‌شناسی احکام فقهی
2. فراهم‌سازی امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم برای امور پژوهشی مربوط به موضوع‌شناسی احکام فقهی
3. طراحی و اجرای طرح‌های پژوهشی مربوط به شناخت موضوعات فقهی
4. برقراری ارتباط و تعامل علمی و فرهنگی با نهادها، مراکز، مؤسسات و شخصیت‌های علمی مرتبط با حوزه فعالیت مرکز
5. تبادل نظر با فقیهان و بهره‌گیری از نظر مراجع معظم تقلید در خصوص نتایج پژوهش‌های موضوع شناختی انجام شده در مرکز
6. جمع‌آوری، نگهداری و ارائه اسناد، اقلام و ابزارهای مورد نیاز فقیهان جهت تسهیل در تشخیص موضوع و صدور فتوا
7. جمع‌آوری و ساماندهی ثمرات تلاش عالمان و پژوهشگران در ساحت شناخت موضوعات احکام فقهی در طول تاریخ و بسترسازی جهت دسترسی آسان پژوهشگران و مخاطبان به آنها و دیگر منابع علمی و دینی مرتبط با موضوعات احکام فقهی
8. شناسایی ظرفیت‌های پژوهشی دیگر مراکز علمی و تخصصی در داخل و خارج از کشور و هدایت و جهت‌دهی آنها در راستای بهره‌گیری و مشارکت در طرح‌های موضوع شناسانه و اعزام متخصصان موضوع‌شناسی به مراکز، مؤسسات و اماکن مربوطه در داخل و خارج از کشور
9. ارتباط و همکاری علمی – پژوهشی با نهادها، سازمان‌ها و دیگر مراکز علمی داخلی و خارجی و مشارکت فعال جهت افزایش شناخت موضوعات احکام فقهی
10. تدوین، تصحیح و تألیف آثار علمی و ترجمه منشورات، اعم از کتاب، فصلنامه، ماهنامه، گاهنامه، دانشنامه و فرهنگ‌نامه در حوزه موضوع‌شناسی احکام فقهی به صورت مکتوب و الکترونیک
11. گردآوری، پردازش و توزیع اطلاعات به‌منظور اطلاع‌رسانی آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی در حوزه موضوع‌شناسی احکام فقهی

همچنین ببینید: فهرست آثار مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی

وظایف آموزشی

1. طراحی و برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با موضوعات احکام فقهی در قالب کارگاه، کلاس، همایش و نشست‌های علمی تخصصی به‌منظور تربیت متخصص، محقق و پژوهشگر در عرصه موضوع‌شناسی احکام فقهی
2. ارائه خدمات کارشناسی و مشاوره‌ای به اشخاص حقیقی و حقوقی در عرصه موضوعات احکام فقهی
3. رصد دروس خارج حوزه و مراکز تخصصی در راستای خدمات‌دهی موضوع‌شناسانه به آنها و گسترش موضوع‌شناسی احکام فقهی در حوزه علمیه.

وظایف ترویجی

1. ایجاد نمایشگاه تخصصی موضوع‌شناسی جهت آموزش و ترویج یافته‌های موضوع‌شناسی احکام فقهی در قالب «موزه دین و زندگی»
2. اطلاع‌رسانی از آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی در عرصه موضوع‌شناسی ‌فقهی
3. تولید نرم افزارها و دیگر ابزار رسانه‌ای در حوزه موضوع‌شناسی احکام فقهی

وظایف نظارتی

1. نظارت میدانی بر نهادهای تولیدی، توزیعی یا وارد کننده با هماهنگی نهاد مربوط و تطبیق شاخص‌های فقهی بر آنها
2. ارائه پیشنهادهای فقهی برای اصلاح عملکرد و فرایند تولید و یا تأمین نیازمندی‌های جامعه اسلامی
3. اعزام متخصصان موضوع‌شناسی به مراکز، مؤسسات و اماکن مربوط به موضوعات فقهی

ساختار

بر اساس وظایف و انجام مأموریتها، معاونت‌های مرکز عبارتند از:

• معاونت پژوهشی
• معاونت آموزشی
• معاونت پشتیبانی و منابع انسانی

معاونت علمی پژوهشی مرکز، در حال حاضر با شش گروه علمی: بنیادین، اقتصادی، پزشکی، حقوقی، عبادی و فرهنگی اجتماعی، فعالیت می‌کند.

عملکرد

اقدامات مرکز از ابتدای تاسیس در قالب فعالیت های مدیریتی، فعالیت‌های پژوهشی، فعالیت‌های آموزشی، فعالیت‌های ترویجی و فعالیت های نظارتی:

اقدامات مدیریتی

1. انعقاد تفاهم نامه با 55 نهاد و سازمان
2. توسعه ارتباطات و تعاملات ؛
3. برگزاری آیین تجلیل از آثار پژوهشی موضوع شناسی
4. دو فصلنامه موضوع شناسی فقهی
5. دبیرخانه حمایت از پایان نامه ها
6. پاسخگویی به درخواست های موضوع شناسانه

فعالیت‌های پژوهشی

عمده ترین مأموریت مرکز موضوع شناسی، شناخت موضوعات احکام فقهی در قالب طرح های پژوهشی است که در بخش‌های مختلف عبارت اند از:

• تولید و چاپ کتاب‌های موضوع شناسی مثل: «اطلس فقهی پرندگان ایران»، «آیین‌ها و آسیب‌ها»، «روش‌های نوین تولید مثل انسان»، «موضوع‌شناسی تظاهر و تجاهر به فسق»، موضوع‌شناسی تطهیر در ماشین‌های لباسشویی و.. .
• چاپ مقالات
• برگزاری جلسات کمیته فقهی
• برگزاری نشست های علمی

فعالیت‌های آموزشی

مهمترین اقدامات در دوره‌های آموزشی مرکز عبارت اند از:

• برگزاری کرسی‌های موضوع‌شناسی
• برگزاری دوره تربیت پژوهشیار
• تدوین درسنامه آشنایی با موضوع‌شناسی
• همکاری آموزشی با سایر مراکز حوزوی

فعالیت های ترویجی

• موزه دین و زندگی: اولین موزه مفهومی که مباحث فقهی و معارف اسلامی را به صورت مستقیم در قالب تجسم اشیاء و محصولات بصری به مخاطب عرضه می کند.
• ویکی‌موضوع: دانشنامه مجازی وابسته به مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی که رسالتش تببین موضوعاتی است که مستقیم و غیر مستقیم در عمل مکلفان مؤثر است.