قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان (کتاب)
قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان کتابی با موضوع شناخت قبله از آثار علامه سردار کابلی است. در این کتاب راههای فهم و شناخت قبله، اندازهگیری سایه و نصب شاخص، راههای استخراج قبله، شناخت جهت قبله و شناخت زاویهها توضیح داده شده است. سردار کابلی با استفاده از قواعد هندسی و هیئتشناسی، جدول‌های مخصوص جهت قبله در شهرها و اماکن اسلامی را نیز تعیین کرده‌است. این کتاب ترجمه فارسی کتاب «تحفة الأجله فی معرفة القبله» از همین نویسنده است که به سفارش فضل‌الله آشتیانی ترجمه، و مشروح‌تر و مفصل‌تر بحث شده است.
قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان از کتاب‌هایی است که توسط مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی تحقیق، تصحیح و در سال ۱۳۹۵ چاپ و منتشر شده است.
درباره نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حیدرقلی سردار کابلی در سال ۱۲۵۴ شمسی در چنداول کابل متولد شد. او فقیه، محدث، رجالی، ادیب و ریاضیدان شیعه بود. همچنین وی را جامع علوم معقول و منقول دانسته‌اند.[۱]
سردار کابلی در ۱۳۳۱ شمسی در کرمانشاه درگذشت. جنازه او به نجف برده شد و با حضور مراجع نجف از جمله سید جمال‌الدین گلپایگانی و آقابزرگ تهرانی تشییع و در وادی السلام به خاک سپرده شد.[۲]
آثار[ویرایش | ویرایش مبدأ]
سردار کابلی آثار بسیاری در علوم مخالف از جمله ریاضی، کلام، حکمت و زمینه‌های ادبی تألیف کرده است. برخی، تالیفات او را تا ۷۰ اثر نیز شمرده‌اند. بیشتر این آثار به زبان عربی و برخی به زبان فارسی است. برخی از این آثار:[۳]
- الاربعین فی فضائل امیرالمؤمنین: حاوی ۴۰ حدیث از طرق اهل سنت در فضائل امیرالمؤمنین است.
- تبصرة الحر: در تحقیق مسأله انطباق حقیقی بین وزن و مساحت آب کر
- نظم باب حادی عشر: شرح باب حادی عشر به زبان عربی و در قالب شعر
- شرح دعای صباح
- شرح یا ترجمه دعای ندبه
- درّ النثیر: درباره حدیث، لغت، نحو، رجال، کلام، شعر، ریاضیات و غیره
- ترجمه انجیل برنابا به فارسی
- غایة التعدیل فی معرفة الاوزان و المکاییل: کتابی در توضیح وزن‌ها و کیل‌ها. این کتاب علاوه بر اینکه حاوی جدول‌های ریاضی است، از اشکال هندسی هم برای توضیح مطالب استفاده کرده است.
- قبله‌شناسی: از معروف‌ترین آثار سردار کابلی است.
- مناظرات؛ ترجمه المراجعات نوشته سید عبدالحسین شرف‌الدین به فارسی است. کابلی آن را در ۱۳۲۴ش در کرمانشاه منتشر کرد.
- شَرْح خُطْبَةُ زَینَب(س) فی الکوفَه؛[۴]
معرفی کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، عنوان کتابی از آثار علامه سردار کابلی(درگذشت: ۱۳۳۱ش)، برای شناخت قبله است.[۵] این کتاب در واقع ترجمه فارسی کتابی دیگر از نویسنده با عنوان «تحفة الأجله فی معرفة القبله» است. وی این کتاب را به سفارش شخصی به نام فضل‌الله آشتیانی ترجمه، و مشروح‌تر و مفصل‌تر بحث کرده است.[۶]
در این کتاب به توصیف راههای فهم و شناخت قبله، اندازهگیری سایه و نصب شاخص، کروی بودن زمین، راههای استخراج قبله، شناخت جهت قبله و شناخت زاویهها پرداخته و با استفاده از قواعد هندسی و هیئتشناسی، جداول مخصوص جهت قبله در شهرها و اماکن اسلامی را تعیین کرده‌است.[۷]
نویسنده در این کتاب با تصحیحات و اضافاتی، در واقع کتابی دیگر در باب قبله‌یابی پدید آورده است. سردار کابلی، علاوه بر روش‌های متعدد قبله‌یابی، سایر افادات از جمله صحت قبله مسجد رسول اکرم را نیز بررسی کرده و اعتراض برخی عالمان نسبت به تغییر محراب قبله این مسجد را وارد ندانسته است.[۸]
ساختار[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کتاب پیش رو در یک مجلد و در دو بخش شامل فصل‌های بیست‌گانه و پیوست‌ها تنظیم شده‌است:
مقدمه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- نگاهی به زندگی‌نامه نویسنده
- تصحیح و تحقیق کتاب
- تقریظ آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی
بخش اول[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- فصل اول: شناخت اجمالی جیب و ظل
- فصل دوم: در کیفیت استعلام جیب و مماس و قاطع زاویه و...
- فصل سوم: طول و عرض جغرافیایی
- فصل چهارم: در معرفت سمت قبله و...
- فصل پنجم: در معرفت استخراج قبله (بیان سه طریقه استخراج)
- فصل ششم: استخراج جهت قبله با دایره هندیه در بلاد با مابین الطولین ۹۰ درجه یا بیشتر
- فصل هفتم: استخراج جهت قبله با دایره هندیه در عرض‌های جنوبی
- فصل هشتم: استخراج جهت قبله با دایره هندیه در استوا
- فصل نهم: جهت قبله بلاد با اختلاف طولی ۱۸۰ درجه از مکه
- فصل دهم: قبله در عرض تسعین
- فصل یازدهم: استخراج جهت قبله با قاعده سلک بسیط
- فصل دوازدهم: استخراج جهت قبله به طریق عرض اوسط
- فصل سیزدهم: استخراج جهت قبله به طریق سلک مرکاتور
- فصل چهاردهم: در استعلام جهت قبله به‌واسطه مثلثات کرویه
- فصل پانزدهم: جهت قبله در صورت تساوی عرض بلد با عرض مکه مکرمه
- فصل شانزدهم: جدول‌های قبله بلاد
- فصل هفدهم: در معرفت ارتفاع سمت قبله و وقت رسیدن آفتاب بر خط قبله در هر روز
- فصل هجدهم: اعجاز قبله مسجد پیامبر(ص)
- فصل نوزدهم: در معرفت حدبه زمین میان مکه و بلد مفروض
- فصل بیستم: وجوب معرفت قبله و اهمیت قواعد هیئت و ریاضیات در آن[۹]
بخش دوم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- پیوست ۱: لگاریتم
- پیوست ۲: هندسه مسطحه و کروی
- پیوست ۳: مثلثات مسطحه و کروی
- پیوست ۴: اعداد ستینی
- پیوست ۵: توضیح اصطلاحات مهم
- پیوست ۶: معرفی مکان‌ها
- پیوست ۷: معرفی اشخاص
- پیوست ۸: معرفی برخی منابع مورد استفاده مؤلف[۱۰]
چاپ و انتشار[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کتاب قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان در سال ۱۳۲۳ شمسی با تقریظی از سید ابوالقاسم کاشانی و مقدمه‌ای از کیوان سمیعی محقق آثار عرفانی و ادبی، چاپ شد.[۱۱]
با توجه به اهمیت کتاب و برتری آن نسبت به سایر کتاب‌هایی که با موضوع قبله‌شناسی نوشته شده است، مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی تصمیم گرفت نسخه تصحیح و تحقیق شده از این کتاب را با درج اضافاتی به چاپ برساند. این کتاب در نهایت با تحقیق مهدی سهرابی در سال ۱۳۹۵ش چاپ و منتشر شد.[۱۲]
جستار وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۱۵.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۱۵.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۱۵.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۱۵.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۲۰.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۲۰.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۸.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۲۱.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۱۵.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۱۵.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۲۱.
- ↑ سردار کابلی، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، ۱۳۹۵ش، ص۲۱.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- سردار کابلی، حیدرقلی‌خان، قبله‌شناسی یا قبله‌نمای جهان، مصحح: سهرابی، مهدی، نشر معروف، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.