کسوف
کسوف یا خورشیدگرفتگی پدیده رایج منظومه شمسی است که به جهت چرخش سیاره‌ها رخ می‌دهد و عامل اصلی آن ماه است. ماه به دور زمین و زمین به دور خورشید درحال چرخشند و هنگامی که این سه در یک راستا قرار گیرند و ماه میان خورشید و زمین واقع شود، ماه مانع از دیدن خورشید می‌شود.
کسوف در روایات[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کسوف در روایات آمده است؛ برای نمونه گزارشی از امام کاظم است که در زمان پیامبر بعد از مرگ فرزند پیامبر، ابراهیم، خوشید گرفت. مردم گفتند که: به جهت فوت ایشان خورشید گرفته است. پیامبر (ص) از منبر بالا رفتند و فرمودند که خورشید و ماه از آیات خداوند هستند که برای فوت و حیات کسی گرفته نمی‌شوند و اگر گرفته شدند، نماز گزارید و سپس از منبر پایین آمدند و نماز کسوف خواندند.[۱]
انواع کسوف[ویرایش | ویرایش مبدأ]
خورشیدگرفتگی کلی یا کامل[ویرایش | ویرایش مبدأ]
خورشید گرفتگی کامل زمانی اتفاق می‌افتد که ماه، قرص خورشید را به طور کامل مسدود کند.[۲]
خورشید گرفتگی جزئی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در این حالت ماه همانطور که از زمین دیده می‌شود کل قرص خورشیدی را مسدود نمی‌کند. بسته به موقعیت مکانی شما در هنگام یک کسوف جزئی ممکن است چیزی از یک لکه کوچک خورشید در حال خاموش شدن تا یک کسوف کامل را مشاهده کنید.[۳]
خورشید گرفتگی حلقوی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
هر کسوف خورشیدی یک خورشید گرفتگی کامل نیست. وقتی ماه در مدار خود بیش از حد معمول از زمین فاصله دارد، به نظر خیلی کوچک است تا بتواند قرص خورشید را کاملاً بپوشاند. در طی چنین رویدادی یک حلقه روشن از نور خورشید به دور ماه می‌تابد. این نوع خورشید گرفتگی را کسوف یا خورشید گرفتگی حلقوی می‌نامند.[۴]
معنای کسوف[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کسوف مصدر کَسَفَ یکسِف است و در لغت عرب خسوف و کسوف معنای واحد دارند. [۵] لکن احسن و اکثر مختار فراء است که خسوف را برای ماه و کسوف را برای خورشید به کار برده است.[۶] معنای اصلی کسوف تغیر و عوض‌شدن به حالتی که محبوب نیست.[۷]
کسوف در حقیقت پنهان شدن خورشید و ندیدن نور خورشید است. این واقعه زمانی پدید می‌آید که ماه و زمین و خورشید بر روی یک خط راست قرار گیرند و زمین میان خورشید و ماه باشد و ماه مانع از دیدن خورشید شود. [۸] در کسوف ممکن است سیاره‌های دیگر همانند زهره و عطارد مانع از نور خورشید شوند؛ لکن به جهت کوچکی و فاصله دیدن آن‌ها برای عامه مردم قابل درک نیست. [۹] هرچند اگر قابل رؤیت باشد، باز کسوف صادق است. [۱۰] کسوفی نیز موجب نماز است که قابل رؤیت برای عامه مردم باشد. [۱۱]
کسوف و نماز آیات[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وقت نماز آیات از آغاز کسوف تا انتها کسوف است و مستحب است تا قبل از شروع به روشن شدن، نماز گزارده شود. [۱۲] لکن متقدمین، وقت نماز را ابتدای شروع کسوف تا شروع اِنجلا و روشن شدن خورشید می‌دانستند. [۱۳] گرفتن خورشید هرچند باعث ترس نشود، سبب وجوب نماز آیات است. [۱۴] کسوف ناقص نیز موجب واجب شدن نماز آیات می‌شود. [۱۵] از وقتی که خورشید شروع به گرفتن می‌کنند، انسان باید نماز آیات را بخواند و نباید به تأخیر بیندازد که شروع به باز شدن بکند. [۱۶] البته در اینجا دو قول است. برخی گفته‌اند شروع انجلا انتها وقت نماز آیات است و برخی دیگر انجلا و تمام‌شدن کسوف را انتها وقت گرفته‌اند. [۱۷] ابرهای فراوان و دودهای غلیظ نیز مانع از وجوب نماز آیات نیستند. [۱۸]
برکسانی نماز آیات واجب است که کسوف را ببینند. [۱۹] گزارش منجمان مبنی بر خورشیدگرفتگی چنانچه موجب یقین شود، نماز آیات را واجب می‌کند. [۲۰] لکن، دیدن خورشیدگرفتگی با دوربین و چشم مسلح موجب وجوب نماز آیات نمی‌شود.[۲۱] زمان کسوف باید به مقداری باشد که مجال اقل نماز را داشته باشد. اگر زمانش کمتر از نماز باشد، نماز ساقط است. [۲۲] البته برخی گفته‌اند که: یک رکعت نماز کافی است. [۲۳]
اگر بعد از وقت کسوف بداند که کسوف کامل بوده نماز آیات را باید قضاء کند و اگر کسوف ناقص بوده، قضاء نماز آیات واجب نیست.[۲۴] اگر با کلام کسی که عالم به این امور است مطمئن شد که کسوف رخ داده است، واجب است نماز آیات را بخواند و همچنین اگر بگوید در فلان وقت رخ می‌دهد و او نیز مطمئن شود، باید مراعات وقت را بکند.[۲۵] اگر اطمینان به قول عالم پیدا نکند، احتیاط استحبابی در انجام نماز است. [۲۶]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ کلینی، 1407ق، الكافي (ط - الإسلامية)، ج3، ص463
- ↑ فرادرس به روز رسانی:21آذر1403؛ بازدید: 5اسفند1403
- ↑ فرادرس به روز رسانی:21آذر1403؛ بازدید: 5اسفند1403
- ↑ فرادرس به روز رسانی:21آذر1403؛ بازدید: 5اسفند1403
- ↑ جوهری، 1404ق، الصحاح (للجوهری)، ج4، ص1349؛ ابن منظور، لسان العرب، ج9، ص298
- ↑ زبیدی، 1414ق،تاج العروس من جواهر القاموس، ج12، ص454.
- ↑ ابن فارس، معجم المقاییس اللغه، ج5، ص177.
- ↑ خویی، 1418ق، موسوعه الامام الخوئی، ج16، ص14.
- ↑ خویی، 1418ق، موسوعه الامام الخوئی، ج16، ص14.
- ↑ خویی، 1418ق، موسوعه الامام الخوئی، ج16، ص15.
- ↑ خویی، 1418ق، موسوعه الامام الخوئی، ج16، ص15.
- ↑ مکارم شیرازی، 1424ق، توضیح المسائل(مکارم عربی)، ص232.
- ↑ خویی، 1418ق، موسوعه الامام الخوئی، ج16، ص17.
- ↑ علوی گرگانی، 1417ق، منهج الصالحین، ص235.
- ↑ بهجت، 1386ش، استفتائات(بهجت)، ج2، ص50.
- ↑ بهجت، 1386ش، استفتائات(بهجت)، ج2، ص50.
- ↑ نراقی، 1384ش، تحفه رضویه، ص571.
- ↑ بهجت، 1386ش، استفتائات(بهجت)، ج2، ص50.
- ↑ بهجت، 1386ش، استفتائات(بهجت)، ج2، ص50.
- ↑ سبحانی، 1389ش، استفتائات(سبحانی)، ج3، ص 119.
- ↑ سبحانی، 1389ش، استفتائات(سبحانی)، ج3، ص 119.
- ↑ نراقی، 1384ش، تحفه رضویه، ص571.
- ↑ نراقی، 1384ش، تحفه رضویه، ص571.
- ↑ مکارم شیرازی، 1424ق، توضیح المسائل(مکارم عربی)، ص232.
- ↑ مکارم شیرازی، 1424ق، توضیح المسائل(مکارم عربی)، ص232.
- ↑ علوی گرگانی، 1417ق، منهج الصالحین، ص236.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- بهجت، محمدتقی(1386ش)، استفتائات(بهجت)، ناشر: دفتر حضرت ایت الله العظمی بهجت، محل نشر: قم.
- جوهری، اسماعیل بن حماد(1404ق)، الصحاح (للجوهری)، ناشر: دار العلم للملایین، نوبت چاپ: سوم، محل نشر: بیروت.
- خویی، سید ابوالقاسم(1418ق)، موسوعه الامام الخوئی، ناشر: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، چاپ: اول، محل نشر: قم.
- زبیدی، محمدبن‌محمدمرتضی(1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، ناشر: دار الفکر، نوبت چاپ: اول، محل نشر: بیروت.
- سبحانی، جعفر(1389ش)، استفتائات(سبحانی)، ناشر: مؤسسه امام صادق علیه السلام. محل نشر: قم.
- علوی گرگانی، محمدعلی(1417ق)، منهج الصالحین، ناشر: دفتر حضرت آیت الله علوی گرگانی، چاپ: اول، محل نشر: قم.
- كلينى، محمد بن يعقوب(1407ق)، الكافي (ط - الإسلامية)، ناشر: الاسلامیه، چاپ: چهارم، محل نشر: تهران.
- مکارم شیرازی، ناصر(1424ق)، توضیح المسائل(مکارم عربی)، ناشر: مدرسه الامام علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ: دوم، مکان نشر: قم.
- نراقی، ملامهدی(1384ش)، تحفه رضویه، ناشر: بوستان کتاب، چاپ اول، محل نشر: قم.