راسته پرندگان
راسته پرندگان یک طبقهبندی علمی از پرندگان که شامل چند خانواده و گونه میشود و از نظر فقهی، شناخت آن برای تعیین حکم حلیت، حرمت یا مکروه گوشت و تخم پرندگان اهمیت دارد.
راسته (به لاتین: Ordo) یک طبقه آرایهشناختی در زیستشناسی است که بالاتر از «خانواده» (در جانوران) یا «تیره» (در گیاهان) و پایینتر از «رده» قرار دارد. طبقه بالاتر «بالا راسته» و طبقه پایینتر «زیرراسته» نامیده میشود.
پسوند لاتین iformes به معنای «سانان» معمولاً برای نام علمی راستههای پرندگان و ماهیان بهکار میرود و گاهی در برخی پستانداران و بیمهرگان نیز دیده میشود.
در ایران، پرندگان به ۲۱ راسته اصلی تقسیم میشوند که هر راسته شامل یک یا چند خانواده و هر خانواده شامل گونههای مختلف پرنده است.
اهمیت طبقهبندی راستهها و نگاه فقهی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
طبقهبندی پرندگان به راستهها نه تنها برای تحلیل تنوع زیستی، خویشاوندیها و شاخصهای ژنتیکی مهم است، بلکه در فقه شیعه نیز کاربرد دارد.
در فقه، پرندگان از لحاظ حلیت و حرمت گوشت و تخم به سه دسته تقسیم میشوند:
- حلالگوشت: گوشت و تخم پرنده با رعایت شرایط ذبح شرعی جایز است.
- مکروه: گوشت پرنده حلال است ولی بهتر است از خوردن آن خودداری شود.
- حرامگوشت: خوردن گوشت و تخم پرنده مطلقاً جایز نیست.
برخی راستهها ممکن است استثناهایی داشته باشند؛ یعنی حتی در یک راسته حلال، یک گونه یا خانواده حرام یا مکروه باشد و بالعکس.
فهرست راستههای پرندگان ایران با نگاه فقهی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
| شماره | راسته | حکم فقهی | استثنائات |
|---|---|---|---|
| ۱ | غواص سانان | حلالگوشت | – |
| ۲ | کشیم سانان | حلالگوشت | – |
| ۳ | کبوتر دریایی سانان | حرامگوشت | – |
| ۴ | پلیکان سانان | حرامگوشت | – |
| ۵ | لکلک سانان | حرامگوشت | فلامینگوها حلالگوشت |
| ۶ | غاز سانان | حلالگوشت | – |
| ۷ | عقاب سانان | حرامگوشت | – |
| ۸ | شاهین سانان | حرامگوشت | – |
| ۹ | ماکیان سانان | حلالگوشت | طاووس حرامگوشت |
| ۱۰ | درنا سانان | حلالگوشت | – |
| ۱۱ | سلیم سانان | حلالگوشت | چوبپا و آبشکاف حرامگوشت |
| ۱۲ | کوکر سانان | حلالگوشت | – |
| ۱۳ | کبوتر سانان | حلالگوشت | – |
| ۱۴ | طوطی سانان | حلالگوشت | – |
| ۱۵ | کوکو سانان | حلالگوشت | – |
| ۱۶ | جغد سانان | حرامگوشت | – |
| ۱۷ | شبگرد سانان | حرامگوشت | – |
| ۱۸ | پرستو سانان | حرامگوشت | – |
| ۱۹ | سبزقبا سانان | حلالگوشت | زنبورخوارها، سبزقباها و هدهد مکروه یا حرامگوشت |
| ۲۰ | دارکوب سانان | حرامگوشت | – |
| ۲۱ | گنجشک سانان | حلالگوشت | خانواده چلچلهها و سنگچشمها مکروه، خانواده بوچانگا و کلاغها حرامگوشت |
راستههای مهم پرندگان و ویژگیهای علمی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
برخی از راستههای مهم پرندگان به شرح ذیل اینگونه است:
- Anseriformes (غازسانان): شامل اردکها، غازها و قوها؛ منقار پهن و پاهای پردهدار دارند.
- Passeriformes (گنجشکسانان): بزرگترین راسته پرندگان شامل پرندگان آوازخوان، مهاجر، دانهخوار و حشرهخوار.
- Accipitriformes / Falconiformes (پرندگان شکاری): شامل عقابها، شاهینها و کرکسها؛ دارای چنگال و منقار قوی هستند.
- Gruiformes (درناسان و پرندگان مردابی): شامل درناها و پرندگان کوچکتر زمینی؛ تنوع زیستی و زیستگاه متفاوت دارند.
ترکیب طبقهبندی زیستی و فقهی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- حلالگوشت: گوشت اکثر گونههای راسته حلال است و تخم و فضله آنها پاک است.
- حرامگوشت: خوردن گوشت و تخم پرنده مطلقاً ممنوع است.
- مکروه / استثنائات: برخی گونهها ممکن است در یک راسته حلال، مکروه یا حرام باشند؛ بنابراین توجه به گونه و خانواده برای رعایت حکم فقهی ضروری است.
کاربرد طبقهبندی پرندگان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
طبقهبندی پرندگان به «راسته – خانواده – گونه» هم ابزار مهم علمی و هم کاربردی فقهی دارد. شناخت راستهها و خانوادهها و توجه به استثنائات حلیت و حرمت، به ویژه پرندگانی که شامل حکم مکروه یا حرام هستند، کمک میکند تا مصرف گوشت و تخم پرندگان با رعایت کامل احکام شرعی انجام شود.