درنا سانان

درناسانان (Gruiformes) راسته‌ای از پرندگان شامل سه تیرهٔ درناها (Gruidae)، هوبره‌ها (Otididae)، یلوه‌ها و چَنگرها (Rallidae) است که در ایران هر سه گروه حضور دارند. درناها و هوبره‌ها معمولاً در دشت‌ها و بیابان‌ها و یلوه‌ها در تالاب‌ها زندگی می‌کنند. رژیم غذایی آن‌ها شامل گیاهان، دانه‌ها، حشرات و آبزیان کوچک است. از نظر فقهی، گوشت و تخم برخی گونه‌ها پس از رعایت ذبح شرعی حلال است، اما فضله اغلب نجس تلقی می‌شود. گونه‌هایی مانند درنای سیبری و هوبره در معرض تهدید هستند.

طبقه‌بندی علمی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

راسته درناسانان با نام لاتین: Gruiformes^[۱]

  — «» ([iranbirds.com][1])

این راسته شامل خانواده‌ها و گروه‌های متنوعی است، از جمله:

 * Gruidae — درناها (Cranes) ([iranbirds.com][1])
 * Otididae — هوبره‌ها (Bustards) ([Encyclopaedia Iranica][2])
 * Rallidae — یلوه‌ها، چَنگرها، طاووسک‌ها، و پرندگان مشابه (Rails, Crakes, Coots …) ([iranbirds.com][3])

> ⚠️ نکته مهم: در طبقه‌بندی علمی مدرن، هوبره‌ها اغلب در خانوادهٔ Otididae جداگانه و یلوه‌ها در Rallidae طبقه‌بندی می‌شوند — یعنی «درناها» (Gruidae) خانوادهٔ اصلیِ «درنا» هستند. ([birdsoftheworld.org][4]) > اما در منابع سنتی و برخی فرهنگ‌های محلی ایرانی، «درناسانان» به شکل وسیع‌تری به هر سه گروه اطلاق می‌شود.

---

1. اعضای مهم در طبیعت ایران و جهان

1. 1. درناها (Gruidae)

گروهی از بزرگ‌ترین پرندگان راسته درناسان با گردن و پاهای بلند، بال‌های پهن و پرواز قدرتمند. ([birdsoftheworld.org][4])
گونه‌هایی که در ایران گزارش شده‌اند:

 * درنای خاکستری (*Grus grus*) — گونه مهاجر / گذرکننده. ([Wikipedia][5])
 * درنای کوچک (یلوه) / دِمویزل کرِین (*Anthropoides virgo*) — از جمله کوچک‌ترین درناها که به‌طور مهاجر در برخی مناطق واقع می‌شود. ([Wikipedia][6])
 * درنای سیبری (*Leucogeranus leucogeranus*) — گونه بسیار نادر و در معرض تهدید؛ در گذشته زمستان‌گذرانی در ایران گزارش شده است. ([Wikipedia][7])

1. 1. هوبره‌ها (Otididae)

پرندگان زمینی با جثه نسبی بزرگ، پاهای قوی، و زیست در دشت‌ها و بیابان‌ها. ([iranbirds.com][8])
در ایران چند گونهٔ هوبره وجود دارد؛ معروف‌ترین‌ها: هوبره معمولی (*Chlamydotis undulata*) و همچنین میش‌مرغ بزرگ (معادل یک Bustard) ([Encyclopaedia Iranica][2])

1. 1. یلوه‌ها، چَنگرها و پرندگان تالابی (Rallidae)

پرندگان کوچکتر تا متوسط، ساکن تالاب‌ها و لجن‌زارها، با بدنی فشرده و پرواز ضعیف یا غیرپایدار. ([iranbirds.com][3])
شامل انواع «یلوه»، «چنگر»، «طاووسک»، «کاکایی» و «مرغ‌های آبزی کوچک» هستند. این پرندگان اغلب با دنیای تالابی و آب‌های کم‌عمق ارتباط دارند. ([iranbirds.com][3])

---

1. تغذیه و زیستگاه

**درناها**: معمولاً در تالاب‌ها، نم‌زارها، دشت‌های مرطوب و مناطق وسیع باز یافت می‌شوند. رژیم غذایی آن‌ها غالباً شامل گیاهان آبزی، دانه‌ها، حشرات، دوزیستان یا مهره‌داران کوچک در صورت امکان است. ([SpringerLink][9])
**هوبره‌ها**: عمدتاً در دشت‌ها، بیابان‌ها و مراتع خشک زندگی می‌کنند؛ غذا خوراک‌شان ترکیبی از دانه‌ها، گیاهان خشکی، حشرات و گاهی مهره‌داران کوچک است. ([iranbirds.com][8])
**یلوه‌ها / چَنگرها**: در نزدیکی آب — مرداب‌ها، باتلاق‌ها، لجن‌زارها و اراضی مرطوب — ساکن‌اند؛ تغذیه‌شان شامل گیاهان آبزی، جوانه‌ها، حشرات، نرم‌تنان و آبزیان کوچک است. ([iranbirds.com][3])

---

1. وضعیت حفاظتی

بسیاری از گونه‌های درناگران (Gruidae) به‌دلیل تخریب زیستگاه، آلودگی تالاب‌ها و شکار، در معرض خطر هستند. مثلاً درنای سیبری، گونه‌ای بسیار آسیب‌پذیر است. ([Wikipedia][7])
هوبره‌ها و برخیBustardها نیز به دلیل فشار شکار و کاهش زیستگاه دچار تهدیدند. ([Encyclopaedia Iranica][2])

---

1. دیدگاه فقهی: گوشت، تخم و فضله

در منابع فقهی «درناسانان» در معنای عام — شامل درنا، هوبره و یلوه/چَنگر/طاووسک — مورد گفت‌وگو قرار گرفته‌اند. نکات مهم فقهی:

گوشت پرندگانی که طوری حلال بدانند (مانند درناها و بعضی Bustardها) پس از ذبح شرعی حلال است. برای هوبره در برخی فتاوی اختلاف وجود دارد و ممکن است حکم متفاوت باشد.
تخم چنین پرندگانی اگر سالم و پاک باشد، معمولاً حلال است.
فضلهٔ پرندگان اغلب از نظر طهارت مورد سؤال است؛ برخی فتاوا نجاست فضله را قائل‌اند و استفاده از آن (مثلاً در کود کشاورزی) مستلزم شستن و پاک‌سازی است.

> ⚠️ اما باید توجه داشت: برخی گونه‌ها در معرض انقراض‌اند یا جمعیت‌شان بسیار کاهش یافته است؛ بنابراین از بعد شرعی و اخلاقی/محیط زیستی ــ قبل از استفاده از گوشت یا تخم یا حتی شکار ــ لازم است وضعیت حفاظتی گونه و فتوا/ملاحظات فقهی را در نظر گرفت.

---

1. نتیجه: چرا تمایز دقیق مهم است

طبقه‌بندی علمی مدرن تفاوت‌های ساختاری و ژنتیکی را میان خانواده‌های Gruidae (درناها)، Otididae (هوبره‌ها)، و Rallidae (یلوه‌ها/چَنگرها) نشان داده است. ([Encyclopedia.com][10])
اگر مقاله صرفاً با رویکرد فقهی و محلی نوشته شود، ممکن است «درناسانان» به معنای عام «همه پرندگان بلندپا یا تالابی و دشت‌زی» باشد؛ اما برای دقت علمی لازم است این تفاوت‌ها توضیح داده شوند تا خواننده دچار اشتباه نشود.
همین تمایز بر احکام شرعی نیز تأثیر دارد: چون ویژگی‌های گوشت، خوردن، تخم، فضله — و نیز وضع حفاظتی گونه — بسته به نوع پرنده تغییر می‌کند.

---

اگر بخواهی — می‌توانم **لیستی به‌روز از گونه‌های فعال در ایران** (با وضعیت حفاظتی، تعداد تقریبی جمعیت، مناطق حضور) تهیه کنم — این کمک می‌کند مقاله خیلی مستند و کاربردی بشود. میخوای اون لیست رو هم بسازم؟

↑ راسته درنا- gruiformes, iranbirds.com.

[1] راسته درنا- gruiformes, iranbirds.com.

[۱]