پرندگان حرامگوشت
.jpg) | |
| اطلاعات عمومی | |
|---|---|
| سیخک پشت پا | ندارد |
| چینهدان | ندارد |
| سنگدان | ندارد |
| حکم فقهی | حرامگوشت |
| حکم فضله | پاک |
پرندگان حرامگوشت به پرندگانی گفته میشود که خوردن گوشت آنها به دلایل شرعی ممنوع میباشد. این ممنوعیت یا ذاتی است، مانند پرندگان شکاری که دارای چنگال هستند و یا پرندگانی که فاقد ویژگیهای آناتومیک مشخص مانند چینهدان، سنگدان و خار پشت پا میباشند؛ و یا عرضی است،[۱] یعنی پرندگانی که ذاتاً حلال هستند اما به دلیل شرایطی خاص مانند نجاستخواری یا عدم ذبح شرعی، خوردن گوشت آنها حرام میگردد.
مهمترین ملاکهای تشخیص این پرندگان شامل دارا بودن چنگال، صافپرواز بودن بیش از بالزدن، و نداشتن اندامهای گوارشی یا فیزیکی مشخص میباشد که در منابع روایی و فقهی به تفصیل بیان شدهاند. احکام مرتبط با این پرندگان نیز شامل مسائل طهارت، نجاست، و ممنوعیت استفاده از اجزای آنها در عبادات میباشد.
جایگاه فقهی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در تقسیمبندی شرعی پرندگان، سه دسته عمده مطرح است:
- پرندگان حلالگوشت: پرندگانی که خوردن گوشت آنها با رعایت شرایط ذبح شرعی (تذکیه) جایز است.
- پرندگان حرامگوشت: پرندگانی که خوردن گوشت آنها جایز نیست؛ یا ذاتاً حراماند (مثل پرندگان شکاری دارای چنگال) یا به سبب علت عرضی (نجاستخواری، ذبحنشده و غیره) حرام میشوند.
- مکروهگوشت: پرندگانی که گوشتشان شرعاً حلال است اما از نظر فقهی بنا بر دلایل روایی یا وضع زیستی/رفتاری ترک خوردنشان توصیه نشده است.
| دسته | حکم خوردن | ویژگیها |
|---|---|---|
| حلالگوشت | جایز و بیکراهت | دارای چینهدان، سنگدان، خارک پشت پا؛ بالزدن بیشتر در پرواز |
| مکروهگوشت | جایز با ترجیح ترک | سفارش روایی، تغذیه یا زیستگاه آلوده؛ رفتار نیمهمردارخوار؛ شباهت جزئی به حرام |
| حرامگوشت | ممنوع | دارای چنگال، صافپرواز، فاقد اندامهای مشخص گوارشی |
ذاتی و عرضی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حرامگوشت بودن پرندگان در یک تقسیمبندی به دو گونه ذاتی و عرضی است:
حرمت ذاتی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پرندگان ذاتاً حرامگوشت در فقه شیعه، گونههایی هستند که خوردن گوشت آنها بهطور مطلق و حتی با ذبح شرعی نیز جایز نیست. مهمترین مشخصه این پرندگان، داشتن چنگال (مانند عقاب و شاهین) است. همچنین پرندگانی که صاف پرواز میکنند، فاقد چینهدان یا سنگدان هستند یا خار پشت پا ندارند نیز از این دسته محسوب میشوند.
نمونههای شاخص شامل کرکس، کلاغ (با اختلاف نظر)، جغد و پرندگان مسخشده مانند خفاش میباشد. تشخیص این موارد بر اساس نشانههای روایی، برای رعایت احکام تغذیه حلال و طهارت در عبادات ضروری است.
حرمت عرضی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پرندگان عَرَضاً حرامگوشت، گونههایی هستند که ذاتاً حلالگوشت محسوب میشوند، اما به دلیل شرایط یا عوارض خاص، خوردن گوشت آنها حرام میگردد. مهمترین این شرایط عبارتند از:
- نجاستخواری (جِلّاله): پرندهای که مدتی از نجاسات (مانند فضولات) تغذیه کند.
- ذبح غیرشرعی: عدم رعایت شرایط تذکیه (ذبح شرعی).
- آلودگی به مواد سمی یا بیماریهای خطرناک.
این پرندگان پس از برطرف شدن علت حرمت (مانند دوره پاکسازی و تغذیه پاک) و با رعایت ذبح شرعی، مجدداً حلال میشوند.
حکم طهارت و نجاست اعضاء[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در منابع فقهی شیعه اعضای پرندگان حرامگوشت در صورتی که به روش شرعی (تذکیه) کشته شده باشد، پاک است.[۲] اما اگر تذکیه نشود نجس است.[۳]
ممنوعیت استفاده در نماز[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اعضای پرندگان حرامگوشتِ در صورتی که تذکیه شده باشد را نمیتوان در لباس نمازگزار استفاده کرد.- بر همین اساس در صورتی که پر پرنده در لباس نمازگزار باشد نمازش باطل است.[۴]
روش شناخت پرندگان حرامگوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تشخیص پرندگان حلال از حرام بر اساس نشانههایی است که در روایات ذکر شده است: پرندگان شکاری و دارای چنگال (ذی مِخلَب) حرام گوشت است خواه چنگال قوی داشته باشد مانند عقاب، شاهین و باز، و خواه چنگال ضعیف داشته باشد مانند کرکس.[۵] در مورد حرمت و حلیت کلاغ اختلاف وجود دارد.[۶] پرندهای که صاف نگه داشتن بالها (صفیف) بیشتر از بال زدنش (دفیف) است، حرام است.[۷] پرندهای که چینهدان (حوصلة)، یا سنگدان (قانصة)، یا خارِ پشت پا (صیصیّة) ندارد، حرامگوشت است. داشتن این سه مورد، از علائم پرندگان حلال هستند.[۸] پرندگان مسخ شده: یکی از علل حرمت گوشت پرندگان مسخ است که این پرندگان عبارتند از طاووس، خفاش، زنبور.[۹]
به باور فقیهان کلیه احکام پرندگان حرامگوشت، اختصاص به پرندگان خشکزی ندارد و شامل پرندگان دریایی نیز میشود.[۱۰]
تخم پرندگان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
خوردن تخم پرندگان حرامگوشت مانند خوردن گوشت آنان حرام است.[۱۱]
حکم فضله[ویرایش | ویرایش مبدأ]
طبق فتوای امام خمینی (ره) نجس و طبق فتوای مشهور فقها پاک است.[۱۲]
انواع راسته پرندگان حرامگوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پرندگان دارای تنوع بسیاری هستند و عواملی مانند اندازه بدن، رنگ، شکل منقار و پا و خواص فیزیولوژیک ردهبندی پرندگان را تشکیل میدهد.[۱۳]
با توجه به ملاکهای حلیت و حرمت و تصریح در حرامگوشت بودن برخی پرندگان، راسته پرندگان حرامگوشت به شرح ذیل است:
جستار وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۵۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۴ش، ج۲، ۴۲۶ و ۴۲۷.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، مسأله ۸۸، پورتال انهار.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۶، ص۳۱۹، سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۲۳، ص۱۲۳.
- ↑ تحریرالوسیلة، ۱۳۹۰ش، ج ۲، ص۱۵۸، مسئله ۱۵؛ وسائل الشیعة، آل البیت، ج ۲۴، ح ۲، ص۱۶۰.
- ↑ توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج ۲، ص۶۰۱، مسئله ۲۶۳۲.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۲۴، ص۱۷۰، ح۳.
- ↑ توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج ۱، ص۶۹، مسئله ۸۶.
- ↑ پرندگان دریایی، سایت رسمی دفتر آیتالله سیستانی.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م. ج۳۶، ص۳۹۴-۳۹۵.
- ↑ توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج ۱، ص ۶۹، مسأله ۸۴ و ۸۵.
- ↑ پرندگان و طبقهبندی پرندهها
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- پرندگان حلال گوشت، سایت رسمی دفتر آیتالله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱ آذر ۱۴۰۴ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بیتا.
- امام خمینی، سید روحالله، توضیح المسائل، تحقیق: مسلم قلیپور گیلانی، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- بنیهاشمی خمینی، سید محمدحسن، توضیح المسائل مراجع، مسأله ۸۸، پورتال اینترنتی انهار، تاریخ بازدید:۲۴ بهمن ۱۳۹۶ش.
- «استفتاء از آیتالله سیستانی درباره استفاده از داروهای فراوری شده از حیوانات حرامگوشت»، پورتال انهار زیر نظر * * * سیدمحمدحسن بنیهاشمی خمینی، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۳۹۶ش.
- سیستانی، سیدعلی، رساله توضیح المسائل، مسأله ۹۶، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۳۹۶ش.